اشاره
گردهمايي هاي علمي با حضور استادان، دانش آموختگان و دانشجويان، فرصت مناسبي براي تبادل تجربيات و آشنا شدن با تازه ترين يافته هاي علمي و كاربردي است. يكي از فعاليتهاي جديدي كه در رشته كارشناسي ارشد مديريت فناوري اطلاعات (MITM) سازمان مديريت صنعتي از سال گذشته آغاز شده، برگزاري گردهمايي هاي فصلي دانشجويان و فارغ التحصيلان MITM است. هدف از اين حركت، ايجاد فضايي براي ارتباط دايم و مستمر بين آنان است؛ به گونه اي كه نه تنها پس از اتمام دوران تحصيل، رشته ارتباطي آنها از هم نگسلد، بلكه به بهانه حضور در چنين مراسمي بر اندوخته كوله بار دانش و تجربيات خود بيافزايند، يافته هاي نو در فضاي مباحث رشته مورد علاقه خود را بشنوند و ببينند و در مسير باهم بودن و ايجاد هم افزايي گام تازه اي بردارند. گردهمايي فصلي تابستان 86 رشته MITM در ماه گذشته در ساختمان مركز آموزش سازمان مديريت صنعتي با حضور تعدادي از مسئولان، استادان و جمع كثيري از دانشجويان و دانش آموختگان اين رشته، برگزار شد.
سخنران محوري اين گردهمايي را دكتر يونس شكرخواه مدرس دانشگاه و سردبير سايت روزنامه الكترونيكي همشهري آنلاين بر عهده داشت. با توجه به اهميت اين سخنراني توجه شما را به نكات عمده اظهارات دكتر شكرخواه جلب مي كنيم.
تئوري هاي ارتباط
اساسا يك ارتباط شامل فرستنده، پيام، گيرنده و ابزار ارتباطي است. اما اين تعريف كلاسيك و پايه‌اي اينجا براي ما خيلي قابل قبول نيست. اساسا امروزه همه ما باارتباطات زندگي مي كنيم و هرچه هست در سايه ارتباطات رخ مي‌دهد. نويز(noise) زماني شروع مي‌شود كه بحث ابزارهاي ارتباطي پيش مي‌آيد. ابزارهاي ارتباطي گرچه ممكن است سبب گسترش و نفوذ بيشتر ارتباطات شوند، اما به‌هيچوجه خود ارتباط نيستند. اين ديد غلط اساسا وجود دارد كه ارتباطات همان ابزارها هستند. بنابراين نگرش ما نسبت به اطلاعات تا حد زيادي از ديدگاه كلاسيك فاصله دارد.
نكته بعد كه بايد به آن اشاره شود اصطلاحي است كه به غلط در اين علم جاافتاده و آن «تئوري ارتباط» است. همين اصطلاح غلط باعث شده است تا همه به دنبال يك تئوري واحد براي ارتباط و اصولا ارتباطات باشند. به‌طور مثال چرخه دمينگ، پيتر دراكر يا مازلو حلال همه مسائل نيستند، بلكه هريك حلال و پاسخگوي بخشي از مسائل و مشكلات موجود هستند. بنابراين نتيجه مي‌گيريم كه اصطلاح غلط «تئوري ارتباط» بايد با اصطلاح «تئوري‌هاي ارتباط» جايگزين شود.
بااين مقدمه، نگاهي به دو مفهوم مطرح امروزي يكي جامعه اطلاعاتي(Information Society) و ديگري جامعه دانايي(Knowledge Society) داريم. در اين ميان اولي مفهوم غالب بوده و مفهوم دوم كه پديده‌اي نوظهور است، اولي را به چالش فرا مي‌خواند.
در پرداختن به مفهوم «جامعه اطلاعاتي» ابتدا بايد منظور از خود واژه اطلاعات براي ما روشن شود. اطلاعات چيست؟ يك ديدگاه بررسي مي‌كند كه آيا اطلاعات منبع، كالا، سود، فرصت يا تهديد است. ديدگاه ديگري هم هست كه به آزاد يا غيرآزادبودن آن مي‌پردازد. يك مساله مهم اين است كه آيا نوع نگاه شما بر سيستم اثر مي‌گذارد؟ يا نه، شما به عنوان ناظر مي توانيد از كل مجموعه جدا در نظر گرفته شويد؟ پاسخ به اين سوال بحث آزاد يا غيرآزادبودن اطلاعات را پاسخ مي‌دهد. بنابراين ناظر بسيار مهم است و بايد توجه شود كه قرار است از ديد چه كسي بر جامعه اطلاعاتي پرداخت؛ سازمان ملل، يك شخصيت دانشگاهي، بخش خصوصي و يا نهادي دولتي است كه به اين مساله مي پردازد.
پيشرفت تدريجي جامعه اطلاعاتي
«جامعه اطلاعاتي جهاني» با سرعت وحشتناك و سرسام آوري در حال ارتقا و توسعه است. علاوه براين ما در قلب يك انقلاب و دگرگوني قرار گرفته‌ايم و اين شايد بزرگترين انقلابي است كه بشريت تا به حال تجربه كرده است.» اين تعريفي است كه در سال 2003 توسط شوراي امنيت سازمان ملل ارائه شده است.
در اين زمينه دوقطعنامه، يكي در تونس در سال 2005 و ديگري قبل از آن در ژنو به سال 2003، تصويب شد. هركدام از اين قطعنامه‌ها داراي دو سند بودند، سند اول بيانيه اصول و سند دوم هم طرح اقدام نام دارد. در هردو قطعنامه سند اول به ديدگاه و سند دوم به ماموريت مي پردازد. در واقع قطع نامه دوم پس از بازنگري اولي وضع شد. طبق آن همه كشورهاي پذيرنده بايد تا سال 2015 آن را اجرا كرده و در آن سال گزارش خود را ارائه دهند. درواقع قطع نامه تونس نيمه دوم سيبي بود كه نيمه اول آن در ژنو گاز زده شده بود_ در تعريفي كه در تونس براي «جامعه اطلاعاتي» ارائه شد، سه مساله كليدي به‌چشم مي خورد:
1 – در مركز قرار دادن مردم
2 – مساله فراگيربودن جامعه اطلاعاتي
3 – رويكرد توسعه گرايانه آن.
سوال اين است كه فارغ از تئوري، در حركت به سوي جامعه اطلاعاتي چه مسيري را طي كرده ايم؟ اولين واقعيت اين است كه در اين روند از كالاگرايي به خدمت گرايي رفته ايم. امروزه يكي از اهداف مهم، داشتن سازمانهاي 24 در 7 است. يعني سازمانهايي كه هفت روز هفته به‌طور 24 ساعته به ارائه خدمات مي‌پردازند. دومين واقعيت اينكه دانش فني جنبه محوري به خود گرفته است و حتي سياستها براساس آن شكل مي‌گيرند. به‌عنوان مثال در گذشته محيط زيست تحت تاثير سياستهاي اقتصادي بود و امروز به عكس سياستهاي اقتصادي از محيط زيست متاثر مي شود. آخرين واقعيت هم عبارت از آن است كه هم دانش و هم تمام ارزشهاي شناختي قدرت گرفته‌اند.
از مسائلي كه در جامعه اطلاعاتي مطرح است، بروز پديده‌اي تحت عنوان «اينترنت اشيا» است. اين مهم از طريق قراردادن برچسب‌هاي الكترونيكي قابل رهگيري با امواج راديويي (RFID) روي اشيا و حتي درون بدن انسانها امكان پذير خواهد بود.
جامعه اطلاعاتي: حركت به سوي جمع‌گرايي
در نگاه به جامعه اطلاعاتي افراد به دو دسته دوستداران جامعه اطلاعاتي و مخالفان آن تقسيم مي شوند. ساده ترين تعريفي كه براي گروه دوستداران جامعه اطلاعاتي ارائه مي شود عبارت از اشتياقي وافر به تكنولوژي، بويژه تكنولوژي‌هاي جديدتر همچون كامپيوتر، اينترنت، تلفن همراه و تاتر خانگي است. در طرف مقابل افرادي هستند كه نسبت به تكنولوژي هاي نوين دچار نوعي ترس بوده و مخالف فرايند تكنولوژي دوستي هستند.
نگرانيهاي موجود براي تحقق جامعه دانايي به بين‌المللي سازي، انتقال و نيز ساختار دانايي مربوط مي شود. نگراني كه مانوئل كسل مطرح مي كند «كاپيتاليسم اطلاعاتي جهاني» ناميده مي شود و تازه نوع خوش خيم آن است. از جمله دلايل بيرون ماندن افراد از جامعه دانايي مي توان به فقر، موقعيت، آموزش، فرهنگ، سن و ناتواني اشاره كرد. فرصتهاي ايجادشده در قبال پيدايش چنين جامعه‌اي هم در حوزه‌هاي اقتصادي، ملي، سياستهاي جمهوري‌طلبانه و فرهنگي است.
عوامل جدايي و بيرون ماندن افراد از جامعه دانايي:
فقر – تكنولوژي هنوز گران است.
موقعيت – جوامع دور از دسترس و كم جمعيت، كمتر تحت تاثير منافع اين روند قرار مي گيرند.
آموزش – ممكن است مردم بااين مفهوم و يا مزاياي آن آشنا نباشند.
فرهنگ – جنسيت، طبقه اجتماعي و اخلاقيات را شامل مي شود.
مسن – افراد مسن تر توانايي همگامي و همسويي با اين روند را ندارند.
ناتواني – هدف طراحان رسيدن به حدود نرمال است.
از ديدگاه فارابي، فيلسوف برجسته ايراني، هدف جامعه دانايي استفاده بهتر از دانشهاي موجود است. طبق عقيده وي، اخلاق بايد پيش نياز تمام علوم باشد. «آيا هدف از ايجاد جوامع دانايي بايد ايجاد نوعي بصيرت باشد؟_
در حالي كه تاريخ به ما مي آموزد كه از زمانهاي گذشته همه جوامع هركدام به شيوه خاص خود يك جامعه دانايي بوده اند.»
سه ركن اصلي «جامعه دانايي» را مي‌توان اين گونه مطرح كرد:
– ارزيابي و بازنگري بهتر دانشهاي موجود با هدف مختصرترسازي آنها.
– يك نگاه مشاركتي تر براي دستيابي به دانش.
– تجمع بهتر خط مشي هاي دانش گرايانه.
در اين مورد بايد نكات زير مدنظر قرار گيرد:
– وجود آزادي بيان
– مطرح شدن دانش به عنوان يك كالاي عمومي
– دستيابي به دانش هاي علمي
– نوگرايي در محافل عمومي دموكراتيك
– ايجاد تعادل ميان حمايت از مالكيت معنوي و فكري با ارتقاي دانش در حوزه عمومي.
بنابراين جامعه دانايي به عنوان يك منبع توسعه مطرح شده و نيز خود منبع و منشاء دانشهاي بومي محلي و تنوع‌گرايي است. تضميني براي رعايت حقوق بشر و تحقق آزادي هاي اساسي اوست. ابزاري برضد فقر و پلي به روي شكاف ديجيتال است. منبعي براي اخلاقيات محسوب مي شود. جهت گيري آن به سوي علم و تكنولوژي است و بايد رسانه هاي علمي همچون كتابها، راديو، تلويزيون، اينترنت، مقالات و سخنراني ها و ديگر عوامل و وسايل با هدف ايجاد آگاهي علمي و فني بيشتر براي مردم طراحي شوند. از طرفي اين پديده، يعني جامعه دانايي، خود منشا ريسك‌هاي مختلف از جمله ريسك‌هاي جهاني، استراتژيك و نيز انواع جديد جرم و جنايت است.
نكته مهم ديگر اينكه دومفهوم جامعه اطلاعاتي و جامعه دانايي مكمل همديگرند و به‌هيچوجه يكديگر را نقض نمي كنند. در واقع جامعه اطلاعاتي حكم بلوك ساختاري براي جامعه دانايي را دارد. در حالي كه جامعه اطلاعاتي پل ارتباطي به سوي ابداعات و اختراعات تكنولوژيكي است؛ آنچه در جوامع دانايي مطرح است عبارت از اجتماع، فرهنگ، اقتصاد و سياست بوده و بنابراين زاويه ديد آن گسترده‌تر و جامع‌تر است. پس دستيابي به روندي جهاني براي جامعه اطلاعاتي و روندي محلي به سوي جامعه دانايي يك امر ضروري است.
نكته آخراينكه بايد تمام جوانب را در نظر گرفت و هر شش كلاهي را كه ادوارد بونو مطرح مي‌كند، به‌طور همزمان برسر داشت:
كلاه سبز – خلاقيت و ايده‌هاي نو
كلاه سفيد – بي طرفي و پرداختن به واقعيتها
كلاه قرمز – عصبانيت و بروز ديدگاههاي عاطفي و احساسي
كلاه سياه – جديت
كلاه زرد – خوشبيني و تفكر مثبت
كلاه آبي – ساختاري كردن و كنتــرل ساختارها.
براي جمع بندي كل بحث سوال زير را مطرح مي كنيم:
«آيا جهان قصد دارد به بسط و توسعه جوامع دانايي بپردازد؟»؛ براي اين منظور چه بايد كرد؟ چالشهاي مهندسي موجود در اين زمينه چيست؟ مساله اي كه همگان راجع به آن اتفاق نظر دارند اين است كه تا سه مقوله آموزش الكترونيكي، تجارت الكترونيكي و اشتغال الكترونيكي با يكديگر همراه و مجتمع نشوند، به جامعه اطلاعاتي نمي رسيم.
يادآور مي شود نخستين بخش از برنامه‌هاي اين گردهمايي را سخنان نسيم غنبر طهراني يكي از اعضاي كادر علمي اين دوره تشكيل داد. وي نتايج پژوهشهاي صورت گرفته در مورد رشته هاي مشابه با دوره مديريت فناوري اطلاعات در جهان را به طور فشرده مورد بحث قرار داد. به گفته وي، طيف محتوايي برنامه هاي دانشگاهها و موسسات آموزش عالي در دنيا در زمينه هاي مرتبط با فناوري اطلاعات و سازمان بسيار گسترده است. از آنجا كه محتواي اين دوره در واحد تحصيلات تكميلي سازمان مديريت صنعتي، به نقش قابليت ساز فناوري اطلاعات در سازمان و تحولات مديريتي و سازماني متاثر از آن مي پردازد، شناخت روندهاي آموزشي در دانشگاههاي جهان متناسب با اين رويكرد براي برنامه ريزان دوره حائز اهميت فراوان بوده و همواره مورد توجه قرار دارد. در بخش دوم برنامه، تجربه حاصل از پياده سازي فرايند الكترونيكي سفارش گذاري در مديريت زنجيره تامين شركت سازه گستر به عنوان يكي از كاربردهاي عملي فناوري اطلاعات در سازمان مديريت صنعتي توسط آقاي چيني فروشان (يكي از دانش آموختگان دوره) معرفي شد. در اين گردهمايي نيز، بخشهاي متنوع ديگري مانند فيلمهايي از برنامه هاي آموزشي دوره در سازمان، سيستم‌هاي نوين و پيچيده صنعتي مانند ساخت هواپيماهاي مدرن كه با اتكاء بر مديريت،گستره وسيعي از اطلاعات صورت مي پذيرد به نمايش گذاشته شد. گردهمايي سوم، ويژگي ديگري نيز داشت و آن بخش پاياني مراسم بود كه به اولين جشن فارغ‌التحصيلي اين رشته اختصاص يافت. سخنان استاد بيژن خرم از پايه گذاران سازمان مديريت صنعتي و يكي از استادان برجسته دوره، در زمينه بي پايان بودن يادگيري و نگاهي متفاوت به واژه فارغ التحصيلي با استقبال حاضران مواجه شد. در پي سخنان دكتر كامليا احتشامي اكبري رئيس واحد تحصيلات تكميلي، دكترمرتضي عمادزاده رئيس هيات علمي، دكتر اعتمادمقدم مدير علمي دوره و همچنين يكي از دانش آموختگان رشته MITM، مراسم جشن فارغ‌التحصيلي با اعطاي شال و لوح يادبود دانش آموختگان، توسط جمعي از مسئولان سازمان و اعضاي هيات علمي برگزار شد.
بدون دیدگاه